Ουδετερότητα του Διαδικτύου

Το διαδίκτυο είναι ένα παγκόσμιο δίκτυο το οποίο συνδέει ιδιώτες και επιχειρήσεις σε ολόκληρο τον κόσμο. Το μεγαλύτερο μέρος της επιτυχίας του το οφείλει στο γεγονός ότι είναι ένα ανοικτό δίκτυο, το οποίο επιτρέπει εύκολη και με χαμηλό κόστος πρόσβαση και χρήση των υπηρεσιών του. Η αρχιτεκτονική του διαδικτύου είναι πράγματι μοναδική, καθώς είναι ένα αποκεντρωμένο δίκτυο, χωρίς καμία εξάρτηση από κάποιο κεντρικό σύστημα διανομής, το οποίο χρησιμοποιεί μία τεχνολογία μεταγωγής πακέτων, η οποία δε μπορεί να ελεγχθεί από τους παραδοσιακούς μηχανισμούς που χρησιμοποιούνται στον τομέα των τηλεπικοινωνιών1. Κυρίως λόγω αυτού του χαρακτηριστικού του γνωρίσματος, το διαδίκτυο υπήχθη σε ένα φιλελεύθερο κανονιστικό καθεστώς σχεδόν από την αρχή. Αυτή η φιλελεύθερη προσέγγιση αντικατοπτρίζεται στο ισχύον νομικό κανονιστικό πλαίσιο για το Διαδίκτυο. Ιδιαίτερα, η οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο (οδηγία 2000/31) περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την αρχή ότι οι δραστηριότητες ενός φορέα παροχής υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας δεν μπορούν να υπαχθούν σε καθεστώς προηγούμενης αδειοδότησης από το κράτος.2

Μία μεγάλη πρόκληση για τον ανοικτό χαρακτήρα του διαδικτύου είναι οι πρακτικές διαχείρισης της κίνησης που εφαρμόζονται από τους φορείς εκμετάλλευσης δικτύου. Η σύγχρονη τεχνολογία επιτρέπει στους παρόχους υπηρεσιών στο διαδίκτυο να θέτουν σε προτεραιότητα κίνηση με χαμηλό κατώτατο όριο αναμονής, όπως οι φωνητικές υπηρεσίες μέσω πρωτοκόλλου Διαδικτύου (VoIP) και τα μέσα μετάδοσης σε συνεχή ροή, σε βάρος κίνησης με υψηλό κατώτατο όριο αναμονής, όπως η πλοήγηση στο διαδίκτυο ή η τηλεφόρτωση μουσικής. Στον ισχυρισμό των παρόχων ότι με αυτό τον τρόπο οι ίδιοι είναι σε θέση να κάνουν πιο αποτελεσματική χρήση του περιορισμένου ζωνικού εύρους ώστε να παράσχουν καλύτερες υπηρεσίες, ασκείται κριτική με το επιχείρημα ότι στην περίπτωση αυτή ενδέχεται να προβούν σε διακρίσεις σε βάρος ορισμένων εφαρμογών ή τύπων δεδομένων και, έτσι, να υποβαθμίσουν την ποιότητα ανταγωνιστικών υπηρεσιών, όπως το Skype, το YouTube ή το Netflix, ή ακόμα και να επιβραδύνουν την ταχύτητα αναφόρτωσης και να καθιστούν, κατ’ αυτό τον τρόπο, δύσκολη τη χρήση υπηρεσιών κοινής χρήσης αρχείων ή βίντεο.3

Προς αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης, η κυβέρνηση των ΗΠΑ και η ΕΕ έχουν υιοθετήσει κανόνες για την προστασία της ουδετερότητας του διαδικτύου, δηλαδή την αρχή της προάσπισης της ισότιμης και μη διακριτικής μεταχείρισης της κίνησης στο διαδίκτυο, έχοντας ως στόχο να διατηρηθεί ο ανοικτός χαρακτήρας του διαδικτύου.

Ορισμός της Ουδετερότητας του Διαδικτύου

Η Ουδετερότητα Δικτύου ή με άλλα λόγια, η Ουδετερότητα Διαδικτύου, αναφέρεται ως “Η Πρώτη Τροπολογία του Διαδικτύου (First Amendment of the Internet)”4, το οποίο σημαίνει ότι είναι μια θεμελιώδης αρχή του Κυβερνοχώρου. Ο Tim Wu, ένας από τους ηγέτες σε αυτόν τον τομέα, αναφέρθηκε στην ουδετερότητα του διαδικτύου ως “μία αρχή σύμφωνα με την οποία το διαδίκτυο δεν ευνοεί μία εφαρμογή σε βάρος άλλων” και ως “η μεταχείριση που τυγχάνουν όλο το περιεχόμενο, όλες οι ιστοσελίδες και όλες οι πλατφόρμες με τρόπο ισότιμο”5, ενώ ένας άλλος συγγραφέας δηλώνει ότι είναι η αρχή της αμερόληπτης μετακίνησης πακέτων δεδομένων στο διαδίκτυο, ανεξαρτήτως περιεχομένου, προορισμού ή πηγής.6 Αυτοί οι ορισμοί, προφανώς, επικεντρώνονται στα τεχνικά ζητήματα του δικτύου και επιβάλλουν την εφαρμογή της αρχής της μη διακριτικής μεταχείρισης στην κίνηση στο διαδίκτυο.

Η Ουδετερότητα του Διαδικτύου είναι μία κανονιστική αρχή και δεν υπάρχει ρητός ορισμός της σε νομοθετικό κείμενο. Βέβαια, το εδάφιο ζ της παραγράφου 4 του άρθρου 8 της οδηγίας 2002/21, στην προηγούμενη μορφή του, προέβλεπε ότι οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να υποχρεωθούν να προάγουν τα συμφέροντα των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προωθώντας τη δυνατότητα των τελικών χρηστών να έχουν πρόσβαση και να διανέμουν πληροφορίες για να εκτελούν εφαρμογές και υπηρεσίες της επιλογής τους, με την επιφύλαξη εθνικών μέτρων που έχουν τεθεί για την καταπολέμηση παρανόμων δραστηριοτήτων. Αυτός ο ορισμός περιλαμβάνεται πλέον στο προοίμιο του κανονισμού 2015/2120 ο οποίος καθιερώνει κανόνες για την ανοικτή πρόσβαση στο διαδίκτυο.7

Σύμφωνα με το προοίμιο του κανονισμού (ΕΕ) 2015/2120, “τα μέτρα που προβλέπονται στον παρόντα κανονισμό συμμορφώνονται με την αρχή της τεχνολογικής ουδετερότητας, δηλαδή δεν επιβάλλουν ούτε προβαίνουν σε διακρίσεις υπέρ της χρήσης ενός συγκεκριμένου είδους τεχνολογίας”.8 Αυτό απλοποιείται περαιτέρω, καθώς αναφέρεται ότι “οι τελικοί χρήστες θα πρέπει να διαθέτουν το δικαίωμα πρόσβασης και διανομής πληροφοριών και περιεχομένου, όπως επίσης και να χρησιμοποιούν και να παρέχουν εφαρμογές και υπηρεσίες άνευ διακρίσεων, μέσω της υπηρεσίας τους πρόσβασης στο διαδίκτυο”.9

Θα μπορούσε να υποστηριχθεί πως η Ουδετερότητα του Διαδικτύου δεν συνδέεται μόνο με το περιεχόμενο της κίνησης στο διαδίκτυο. Υπονοεί επίσης το δικαίωμα ατομικών χρηστών να απολαμβάνουν απρόσκοπτη πρόσβαση και χρήση των υπηρεσιών στο διαδίκτυο και, από αυτή την άποψη, μία προσέγγιση με γνώμονα τα δικαιώματα μοιάζει πιο σωστή.

Η λογική της Ουδετερότητας του Διαδικτύου

Η ουδετερότητα του Διαδικτύου είναι πολύ σημαντική, γιατί καθιστά δυνατή τη διατήρηση του ανοικτού χαρακτήρα του διαδικτύου και δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες να αποκτούν πρόσβαση σε διαδικτυακό περιεχόμενο και σε υπηρεσίες, χωρίς διάκριση και άλλα εμπόδια από τους παρόχους υπηρεσιών. Για τις επιχειρήσεις αυτό σημαίνει ότι δεν θα αναγκάζονται να πληρώνουν ώστε να μην παρακωλύονται οι υπηρεσίες τους (λ.χ. οι υπηρεσίες μετάδοσης σε συνεχή ροή).10

Για τις νεοφυείς επιχειρήσεις είναι επιπλέον σημαντικό να ανταγωνίζονται στην προσφορά διαδικτυακών υπηρεσιών με μεγαλύτερες εταιρίες επί ίσοις όροις.

Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Φορέας Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών για τις Ηλεκτρονικές Επικοινωνίες (BEREC) εξέδωσε μία έκθεση το 201211, στην οποία παρουσίασε τα ευρήματα σχετικά με τις πρακτικές διαχείρισης της κίνησης στην Ευρώπη. Σύμφωνα με αυτή, σχεδόν το ένα τρίτο των συνδρομητών πρόσβασης στο διαδίκτυο επηρεάστηκαν από αυτές τις πρακτικές (παρεμπόδιση ή έλεγχος). Τέτοιοι περιορισμοί σχετίζονταν με συγκεκριμένους τύπους κίνησης όπως η κίνηση ομότιμης επικοινωνίας (peer-to-peer) σε δίκτυα σταθερής και κινητής τηλεφωνίας, και η παρεμπόδιση της κίνησης φωνητικών υπηρεσιών μέσω του πρωτοκόλλου του Διαδικτύου, κυρίως σε δίκτυα κινητής τηλεφωνίας, ενώ σε έναν αριθμό υποθέσεων σημειώθηκε διακριτική μεταχείριση σε περιόδους αιχμής υπέρ συγκεκριμένων τύπων κίνησης ή εφαρμογών, όπως το πρωτόκολλο μεταφοράς υπερκειμένου (http), το σύστημα ονομάτων τομέων (DNS), οι φωνητικές υπηρεσίες μέσω του πρωτοκόλλου του Διαδικτύου, οι υπηρεσίες ηλεκτρονικών παιχνιδιών, οι υπηρεσίες στιγμιαίας ανταλλαγής μηνυμάτων, κλπ., και μικρότερη προτεραιότητα δόθηκε σε εφαρμογές όπως η τηλεφόρτωση αρχείων, η διομότιμη επικοινωνία (P2P) κλπ.

Κανονιστικά πρότυπα

Στις ΗΠΑ και την ΕΕ ισχύουν διαφορετικά κανονιστικά μοντέλα αναφορικά με την Ουδετερότητα του Διαδικτύου.

Η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Επικοινωνιών στις ΗΠΑ υιοθέτησε τους κανόνες για τον Ανοικτό Χαρακτήρα του Διαδικτύου με σκοπό την προστασία και τη διατήρηση ανοικτής και απρόσκοπτης πρόσβασης σε νόμιμο περιεχόμενο στο διαδίκτυο.

Αυτοί οι κανόνες προβλέπουν τα εξής:12

• Παρεμπόδιση: Οι πάροχοι ευρείας ζώνης δε δύνανται να παρεμποδίζουν την πρόσβαση σε περιεχόμενο, εφαρμογές, υπηρεσίες ή μη βλαπτικές συσκευές που πληρούν τις προϋποθέσεις νομιμότητας.
• Έλεγχος: Οι πάροχοι ευρείας ζώνης δε δύνανται να στοχεύουν εκουσίως στην προμήθεια ορισμένης νόμιμης κίνησης σε χρήστες με περισσότερη καθυστέρηση σε σχέση με άλλο είδος κίνησης.
• Θέση σε προτεραιότητα επ’ αμοιβής: Οι πάροχοι ευρείας ζώνης δε δύνανται να ευνοούν ορισμένη κίνηση του διαδικτύου με οποιοδήποτε αντάλλαγμα. Απαγορεύεται επίσης στους παρόχους υπηρεσιών στο διαδίκτυο να θέτουν σε προτεραιότητα περιεχόμενο και υπηρεσίες των θυγατρικών τους.

Οι κανόνες επιπλέον θέτουν σε ισχύ πρότυπα που λειτουργούν για να διασφαλίζουν ότι οι πάροχοι υπηρεσιών στο διαδίκτυο δε δύνανται να εφαρμόσουν νέες ή διαφορετικές πρακτικές – εκτός των τριών απαγορεύσεων – που θα μπορούσαν ομοίως να βλάψουν τον ανοικτό χαρακτήρα του διαδικτύου.

Σε επίπεδο ΕΕ, ο κανονισμός 2015/2120 υιοθετήθηκε για τη διασφάλιση της ισότιμης και μη διακριτικής διαχείρισης της κίνησης κατά την παροχή υπηρεσιών πρόσβασης στο διαδίκτυο και των σχετικών δικαιωμάτων των χρηστών. Προς επίτευξη αυτού του σκοπού, ο κανονισμός θεσπίζει μία δέσμη δικαιωμάτων των χρηστών.

Η παράγραφος 1 του άρθρου 3 προβλέπει ότι: “μέσω της υπηρεσίας πρόσβασης στο διαδίκτυο που διαθέτουν, οι τελικοί χρήστες έχουν το δικαίωμα να έχουν πρόσβαση και να διανέμουν πληροφορίες και περιεχόμενο, να χρησιμοποιούν και να παρέχουν εφαρμογές και υπηρεσίες και να χρησιμοποιούν τερματικό εξοπλισμό της επιλογής τους, ανεξαρτήτως του τόπου του τελικού χρήστη ή του παρόχου ή του τόπου, της προέλευσης ή του προορισμού της πληροφορίας, του περιεχομένου, της εφαρμογής ή της υπηρεσίας.”

Πρόσθετα, η παράγραφος 2 του άρθρου 3 προβλέπει ότι: “οι συμφωνίες μεταξύ των παρόχων υπηρεσιών πρόσβασης στο διαδίκτυο και των τελικών χρηστών σχετικά με τις εμπορικές και τεχνικές προϋποθέσεις και τα χαρακτηριστικά των υπηρεσιών πρόσβασης στο διαδίκτυο, όπως η τιμή, ο όγκος των δεδομένων ή η ταχύτητα, καθώς και οποιεσδήποτε εμπορικές πρακτικές των παρόχων υπηρεσιών πρόσβασης στο διαδίκτυο, δεν περιορίζουν την άσκηση των δικαιωμάτων των τελικών χρηστών όπως προσδιορίζονται στην παράγραφο 1.”

Επιπλέον, σύμφωνα με την παράγραφο 3 του άρθρου 3, “οι πάροχοι υπηρεσιών πρόσβασης στο διαδίκτυο, όταν παρέχουν υπηρεσίες πρόσβασης στο διαδίκτυο, αντιμετωπίζουν ισότιμα κάθε κίνηση, χωρίς αποκλεισμούς, περιορισμούς ή παρεμβάσεις και ανεξαρτήτως του αποστολέα και του παραλήπτη, του περιεχομένου στο οποίο έχει γίνει πρόσβαση ή του διανεμηθέντος περιεχομένου, των χρησιμοποιούμενων ή παρεχόμενων εφαρμογών ή υπηρεσιών ή του χρησιμοποιούμενου τερματικού εξοπλισμού.”

Εύλογη διαχείριση της κίνησης

Ο κανονισμός περιέχει πρόβλεψη για τα μέτρα για τη διαχείριση της κίνησης στο διαδίκτυο. Σύμφωνα με την δεύτερη υποπαράγραφο της παραγράφου 3 του άρθρου 3, οι πάροχοι υπηρεσιών πρόσβασης στο διαδίκτυο δύνανται να εφαρμόσουν εύλογα μέτρα διαχείρισης της κίνησης, λ.χ. για να αμβλύνουν τις επιπτώσεις της συμφόρησης και ακόμα και για να λάβουν προληπτικά μέτρα προς αυτό το σκοπό. Για να θεωρηθούν εύλογα, τα μέτρα αυτά πρέπει να είναι διαφανή και αναλογικά, να μην εισάγουν διακρίσεις και να μη βασίζονται σε εμπορικά κριτήρια, αλλά βάσει αντικειμενικά διαφορετικών απαιτήσεων της τεχνικής ποιότητας των υπηρεσιών για τις συγκεκριμένες κατηγορίες κίνησης, λ.χ. φωνητικές υπηρεσίες μέσω του πρωτοκόλλου του Διαδικτύου.

Πιο συγκεκριμένα, κατά την υιοθέτηση τέτοιων μέτρων, σύμφωνα με την ως άνω διάταξη, οι πάροχοι υπηρεσιών πρόσβασης στο διαδίκτυο δεν πρέπει να παρεμποδίζουν, επιβραδύνουν, αλλοιώνουν, περιορίζουν, εισάγουν παρεμβολές, υποβαθμίζουν ή επιβάλλουν διακρίσεις έναντι συγκεκριμένου περιεχομένου, εφαρμογών ή υπηρεσιών ή συγκεκριμένων κατηγοριών αυτών, εκτός αν αυτό είναι αναγκαίο και μόνο για όσο διάστημα είναι αναγκαίο, ούτως ώστε: α) να συμμορφωθούν με τις ενωσιακές νομοθετικές πράξεις ή την εθνική νομοθεσία που συμμορφώνεται με το ενωσιακό δίκαιο, στην οποία υπάγεται ο πάροχος υπηρεσιών πρόσβασης στο διαδίκτυο, ή με τα μέτρα που συμμορφώνονται με το ενωσιακό δίκαιο που θέτει σε εφαρμογή τις εν λόγω ενωσιακές νομοθετικές πράξεις ή εθνική νομοθεσία, μεταξύ άλλων και με τις αποφάσεις δικαστηρίων ή δημόσιων αρχών που διαθέτουν τις σχετικές αρμοδιότητες· β) να διασφαλίσουν την ακεραιότητα και την ασφάλεια του δικτύου, των υπηρεσιών που παρέχονται μέσω του εν λόγω δικτύου και του τερματικού εξοπλισμού των τελικών χρηστών· γ) να προλάβουν την εμφάνιση εμποδίων λόγω συμφόρησης του δικτύου και να αμβλύνουν τις επιπτώσεις από τυχόν εξαιρετική ή προσωρινή συμφόρηση του δικτύου, υπό την προϋπόθεση ότι ανάλογες κατηγορίες κίνησης αντιμετωπίζονται ισότιμα.

Κατά συνέπεια, τα μέτρα για τη διαχείριση της κίνησης στο διαδίκτυο προς αποφυγή συμφόρησης στο δίκτυο είναι αποδεκτά, εάν πληρούνται οι παραπάνω απαιτήσεις. Σε κάθε περίπτωση, η θέση σε προτεραιότητα κίνησης επ’ αμοιβή απαγορεύεται. Σύμφωνα με τον κανονισμό, οι πρακτικές διαχείρισης της κίνησης θα πρέπει να βασίζονται σε αντικειμενικά τεχνικές απαιτήσεις παρά σε εμπορικά ανταλλάγματα, και θα πρέπει να μεταχειρίζονται ισοδύναμους τύπους κίνησης με ισότιμο τρόπο.13

Ο ευρωπαϊκός κανονισμός επιτρέπει την παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών, λ.χ. υπηρεσίες που παρέχονται πέραν των υπηρεσιών πρόσβασης στο διαδίκτυο, όπως η τηλεόραση πρωτοκόλλου του Διαδικτύου (IPTV) ή η τηλεδιάσκεψη υψηλής ευκρίνειας ή οι υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης (εγχείριση εξ αποστάσεως). Αυτές απαιτούν σημαντικά μέσα για να διασφαλίσουν ποιότητα και αυτό ενδέχεται να επηρεάσει την παροχή βασικών υπηρεσιών πρόσβασης στο διαδίκτυο. Για αυτό το λόγο, ο κανονισμός προβλέπει ότι οι πάροχοι υπηρεσιών πρόσβασης στο διαδίκτυο δύνανται να προσφέρουν ή να διευκολύνουν τέτοιου είδους υπηρεσίες μόνο εάν η χωρητικότητα του δικτύου επαρκεί για την παροχή τέτοιων υπηρεσιών πέραν των υπηρεσιών πρόσβασης στο διαδίκτυο, και δεν θα πρέπει να προσφέρονται ως υποκατάστατο τέτοιων υπηρεσιών ούτε να υπονομεύουν τη διαθεσιμότητα ή τη γενική ποιότητα των υπηρεσιών πρόσβασης στο διαδίκτυο (δεύτερη υποπαράγραφος της παραγράφου 5 του άρθρου 3).

Η μηδενική χρέωση (zero rating) η οποία είναι μία εμπορική πρακτική που χρησιμοποιούν ορισμένοι πάροχοι υπηρεσιών πρόσβασης στο διαδίκτυο για να μην υπολογίζουν την κίνηση των δεδομένων συγκεκριμένων εφαρμογών, δεν απαγορεύεται με απόλυτο τρόπο. Ωστόσο, τέτοιες εμπορικές πρακτικές θα πρέπει να είναι συμβατές με τις διατάξεις του κανονισμού που απαγορεύουν οποιαδήποτε διακριτική μεταχείριση της κίνησης στο διαδίκτυο.

Συμπέρασμα

Η κυβέρνηση Trump στις ΗΠΑ πρόσφατα ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να καταργήσει τους κανόνες για την προστασία της Ουδετερότητας του Διαδικτύου που είχε υιοθετήσει η κυβέρνηση Ομπάμα, καθώς θεωρεί ότι αυτοί οι κανόνες εμποδίζουν τις επενδύσεις και ότι, αντίθετα, απαιτείται να υπάρχουν λιγότερο αυστηροί ρυθμιστικοί κανόνες.14 Οι εταιρίες διαδικτυακού περιεχομένου, όπως η Google, η Amazon, η Twitter, η Facebook, η Dropbox, η Ebay και άλλες, αντέδρασαν, υποστηρίζοντας ότι εάν συμβεί κάτι τέτοιο, οι φορείς εκμετάλλευσης συστημάτων επικοινωνιών θα είναι σε θέση, σε αυτή την περίπτωση, να προβούν σε διακρίσεις εις βάρος συγκεκριμένου περιεχόμενου και ότι θα δημιουργηθούν “λωρίδες ταχείας κυκλοφορίας” για αυτούς που θα συμφωνήσουν να πληρώνουν τους παρόχους ευρείας ζώνης.15

Η ΕΕ, σε αντίθεση, φαίνεται αποφασισμένη να διατηρήσει και να ενισχύσει τους κανόνες για την προστασία της ουδετερότητας του διαδικτύου. Οι κανόνες αυτοί ισχύουν από τον Απρίλιο του 2016 και, κατά συνέπεια, οι Εθνικές Ρυθμιστικές Αρχές έχουν αναλάβει την ευθύνη να αξιολογούν τη διαχείριση της κίνησης και τις εμπορικές πρακτικές με στόχο την αποτελεσματική εφαρμογή του ευρωπαϊκού κανονισμού. Η ελληνική Εθνική Ρυθμιστική Αρχή εξέδωσε μία Ετήσια Έκθεση για τον Ανοικτό Χαρακτήρα του Διαδικτύου για το έτος 2016/2017 την οποία απηύθυνε στον Φορέα Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών για τις Ηλεκτρονικές Επικοινωνίες αναφορικά με την εφαρμογή του κανονισμού και δήλωσε ότι θα δημοσιεύσει έναν εθνικό κανονισμό για την προστασία του ανοικτού χαρακτήρα του διαδικτύου, ο οποίος θα εξειδικεύει τις διατάξεις του κανονισμού (ΕΕ) 2015/2120.16

ΗΠΑ και ΕΕ φαίνεται ότι ακολουθούν διαφορετική πορεία στο ζήτημα της ουδετερότητας δικτύου και αυτό βέβαια, αν τελικά η κυβέρνηση Trump προβεί στην κατάργηση των κανόνων που είχε θεσπίσει η προηγούμενη κυβέρνηση, θα έχει ως συνέπεια τη σύγκρουση μεταξύ των ρυθμιστικών μοντέλων στις δύο όχθες του Ατλαντικού.

πηγή: www.lawspot.gr